Ontdek je eigen DNA
In de vierde klas van de middelbare school kwamen studenten van de universiteit een gastles geven waarbij we DNA uit een plant gingen onderzoeken. Ik was meteen gegrepen door het DNA! De DNA-code van de mens was op dat moment (2003) net bekend en niemand kon voorzien wat we nu in 2022 allemaal met DNA kunnen.
DNA staat voor deoxyribonucleic acid. Dat is Engels voor desoxyribonucleïnezuur. Dit is een stofje, een molecuul, dat onze erfelijke informatie bevat. Het DNA zit in iedere cel van ieder mens, dier, plant en schimmel. Een cel is zo klein dat je hem niet kunt zien. De DNA moleculen die in de cel zitten kun je dus al helemaal niet zien. Maar met een eenvoudige huis-tuin-en-keuken methode kun je DNA uit heel veel cellen tegelijk halen en kun je het toch zichtbaar maken.
Het DNA zit in onze cellen (Illustratie Tom WInter)
Hieronder volgt een beschrijving hoe je zelf DNA kunt isoleren. Super leuk om zelf of met kinderen te doen. Het voorbeeld is met je eigen DNA maar je kunt bijvoorbeeld ook DNA uit een banaan, kiwi of aardbei isoleren. De meesten dingen die je nodig hebt zul je misschien wel in huis hebben of kun je bij de drogist kopen.
Wat heb je nodig?
- Zout
- Water
- Afwasmiddel
- 70% alcohol (bij de drogist te krijgen)
- Een doorzichtig bekertje/glas
- Mengbakje
Voorbereiding:
Zorg dat de handenalcohol zo koud mogelijk is, bijvoorbeeld door deze een uurtje in de vriezer te leggen.
Doe zoveel zout bij het water in het mengbakje totdat het niet meer oplost.
Neem hieruit 3 eetlepels zout water en doe deze in het doorzichtige bekertje/glas.
Werkwijze:
- Kauw eerst goed op de binnenkant van je wang om de cellen van je wang een beetje los te maken.
- Neem daarna een slokje zout water in je mond en spoel je mond 1 minuut met water. Goed spoelen (niet doorslikken) Spuug het water weer terug in je glas.
- Voeg 1 druppel afwasmiddel toe en zwenk heel voorzichtig. Niet schudden, er moet geen schuim ontstaan.
- Als laatste voeg je 3 eetlepels ijskoude alcohol toe. Probeer dit voorzichtig langs de rand er bij te schenken zodat het water en alcohol niet te veel mengen.
- Vervolgens niet schudden maar weer heel voorzichtig zwenken en je ziet je eigen DNA verschijnen!
Er ontstaat nu een soort web van witte sliertjes: dat is nu je DNA! Kijk goed, precies op het scheidingsvalk tussen het water en de alcohol.
Wat gebeurt er precies?
In elke cel in je lichaam zit hetzelfde DNA. In je DNA zijn heel veel erfelijke eigenschappen opgeslagen, zoals de kleur van je ogen en de kleur van je haar. Je DNA code is uniek en dus van iedereen verschillend. Bij dit proefje haal je DNA uit de cellen uit je mond. Met het zoute water komen de cellen gemakkelijker los van de binnenkant van je mond. Het afwasmiddel maakt de wand van de cel en van de kern kapot, zodat het DNA eruit kan. DNA is oplosbaar in water en daarom zie je het nog niet. De alcohol zorgt ervoor dat het DNA aan elkaar plakt en gescheiden wordt van de rest van de cel, waardoor het DNA zichtbaar wordt.
DNA-onderzoek
Het DNA dat je nu ziet is in principe geschikt om DNA-onderzoek mee te doen. Met een pipet wordt het DNA uit de alcohol oplossing gehaald, gewassen en weer opnieuw opgelost in water. In het ziekenhuis gebruiken we een andere techniek. Anders zou het een beetje een zooitje worden op de poli als iedereen moest spoelen, spugen en mixen. Bij de meeste onderzoeken wordt DNA uit bloed gebruikt maar bij kinderen of mensen heel bang zijn voor bloedprikken wordt ook wel eens DNA uit speeksel gebruikt.
